Hội chứng ruột kích thích là gì?

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một bệnh phổ biến (ảnh hưởng đến khoảng 10-15% dân số trưởng thành Mỹ và 9-23% dân số toàn cầu). Được gọi là hội chứng, điều này có nghĩa là nó bao gồm nhiều triệu chứng đồng thời thay vì chỉ một dấu hiệu đơn lẻ, như chướng bụng và đau nhức, cảm giác đầy hơi và mệt mỏi.

Bệnh nhân mắc IBS thường gặp thêm các triệu chứng như đau cơ khớp, trầm cảm và hội chứng mệt mỏi mạn tính. Thường xảy ra nhiều hơn ở người trẻ và có tỷ lệ cao hơn ở phụ nữ.

IBS không phải là bệnh rối loạn tâm thần/tâm lý nhưng những cảm xúc tiêu cực như căng thẳng, lo âu, trầm cảm, hoảng sợ có thể làm tăng biểu hiện bệnh. Ngoài ra, bệnh đặc biệt tăng lên ở phụ nữ thời điểm liên quan đến kinh nguyệt.

Nguyên nhân gây hội chứng ruột kích thích

Người bệnh IBS thường trải qua các vấn đề về nhu động ruột không bình thường. Khi ruột trở nên quá hoạt động, thức ăn di chuyển qua nhanh chóng, dẫn đến việc không đủ nước được hấp thụ, gây ra phân lỏng và tiêu chảy. Trái lại, nếu ruột không hoạt động đủ, thức ăn di chuyển chậm trong ruột và quá nhiều nước được hấp thụ vào máu, gây táo bón.

Có một số nguyên nhân có thể dẫn đến IBS, bao gồm thay đổi chức năng não sau những tác động tâm lý, căng thẳng, lo lắng, hoảng loạn; khó tiêu thụ một số loại thức ăn như carbohydrat chuỗi ngắn, gluten, sữa và các sản phẩm từ sữa; hậu quả của các nhiễm trùng như viêm nhiễm, sự thay đổi khả năng hấp thụ của ruột và rối loạn vi khuẩn đường ruột; bất thường trong sự chuyển hóa serotonin; và các thay đổi gen.

Nhiều người bệnh thường có xu hướng lo lắng khi gặp các triệu chứng khác thường trong quá trình đi tiểu hoặc có lo ngại về việc mắc phải ung thư. Tuy nhiên, lo lắng này thường làm tình trạng bệnh trở nên nặng hơn.

Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích

Để chẩn đoán hội chứng ruột kích thích, cần tuân theo các tiêu chuẩn sau: người bệnh phải có đau bụng và khó chịu vùng bụng trong ít nhất 3 ngày trong mỗi tháng, trong suốt ít nhất 3 tháng liên tiếp. Đồng thời, người bệnh cần có ít nhất 2 trong số các dấu hiệu sau: cảm thấy thoải mái sau khi đi tiểu, đau bụng liên quan đến thay đổi số lần đi tiểu hoặc thay đổi hình thái phân.

Các thay đổi về đại tiện trong hội chứng ruột kích thích được phân loại vào các nhóm sau:

• IBS-D: thể tiêu chảy
• IBS-C: thể táo bón
• IBS-M: thể hỗn hợp
• IBS-U: không xếp vào bất kỳ thể nào trong số trên

Để đặt chẩn đoán bệnh, triệu chứng là yếu tố quan trọng, tuy nhiên cần thực hiện các xét nghiệm bổ sung như nội soi tiêu hóa để loại trừ các tổn thương cơ thể thực tế tại đường ruột (như ung thư, viêm ruột mãn tính – IBD).

Điều trị hội chứng ruột kích thích

Trị liệu không sử dụng thuốc

Điều chỉnh chế độ ăn: Tăng cường lượng chất xơ trong thức ăn để giúp điều chỉnh cả táo bón và tiêu chảy.

• Sử dụng chất xơ không hòa tan như cellulose hoặc psyllium để cải thiện tình trạng táo bón.
• Sử dụng chất xơ hòa tan như pectin để giảm tiêu chảy.

Áp dụng chế độ ăn ít FOODMAP: Các loại thực phẩm này, nếu không tiêu hóa kỹ trong ruột non, sẽ đi xuống đại tràng và tạo điều kiện cho vi khuẩn gây tăng sinh và lên men, làm gia tăng triệu chứng của bệnh. Vì vậy, cần hạn chế tiêu thụ các thức ăn sau:

• Trái cây: Táo, xốt táo, mơ, mâm xôi đen, quả mâm xôi lai, anh đào, hoa quả đóng hộp, chà là, sung, lê, đào, dưa hấu.
• Các chất làm ngọt: Fructose, mật ong, xi rô bắp cao phân tử, xylitol, mannitol, maltitol, sorbitol, mỳ chính.
• Các sản phẩm sữa: Sữa (từ bò, dê và cừu), kem, các loại sữa chua, kem chua, các loại phô mai tươi và mềm (cottage, ricotta…) và các sản phẩm bổ sung whey protein.
• Rau củ: Atisô, măng tây, bông cải xanh, củ dền, cải Brussels, cải bẹ trắng, súp lơ, tỏi, hạt thì là, tỏi tây, nấm, đậu bắp, hành, đậu, hẹ tây.
• Cây họ đậu: Đậu hạt, đậu gà, đậu lăng, đậu thận đỏ, đậu nướng, đậu nành.
• Lúa mì: Bánh mì, mì ống, các loại ngũ cốc ăn sáng, bánh tortilla, bánh waffle, bánh kếp, bánh quy.
• Các loại ngũ cốc khác: Đại mạch, lúa mạch đen.
• Đồ uống: Bia, rượu vang (rượu có độ cồn cao), cà phê, đồ uống chứa xi rô bắp cao phân tử, sữa, sữa đậu nành, nước hoa quả.

Hạn chế tiêu thụ đồ ăn giàu béo và cay:

• Ứng dụng chế độ ăn đều đặn và cân đối, bao gồm các thành phần thức ăn phù hợp và lượng ăn vừa đủ. Tránh ăn không đúng giờ, và tránh có quá nhiều sự đa dạng trong cách thức ăn uống.
• Ghi lại nhật ký ăn uống để nhận biết các loại thực phẩm có thể gây ra triệu chứng và tránh tiêu thụ chúng.

Hạn chế việc đưa khí vào dạ dày: Tránh nhai kẹo cao su, không uống nước trong khi nhai hoặc nuốt thức ăn, không uống quá nhiều nước trong bữa ăn và hạn chế việc nhấp nước nóng (nhấp nước trà).

Thay đổi lối sống và giảm căng thẳng:

• Tập thể dục đều đặn.
• Thực hành thiền và chánh niệm.
• Dành thời gian nghỉ ngơi và thư giãn đầy đủ.
• Áp dụng phương pháp nhận thức hành vi (CBT).
• Thực hành kỹ thuật thôi miên cho ruột.
• Đảm bảo giấc ngủ đủ và chất lượng tốt.
• Ghi chép lại trải nghiệm để tránh tiêu thụ các loại thức ăn gây tăng triệu chứng.

Vật lý trị liệu:

Áp dụng bài tập cho vùng khung chậu (yoga) đối với những trường hợp có nền khung chậu yếu.

Trị liệu dùng thuốc:

• Sử dụng men tiêu hóa (Probiotics) tùy theo loại phù hợp với từng trường hợp. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng ở Việt Nam chưa có loại men đặc hiệu dùng cho bệnh nhân IBS.
• Sử dụng thuốc theo đơn:
• Chống co thắt (Antispasmodic).
• Chống trầm cảm (Antidepressant).
• Chống tiêu chảy (Antidiarrheal).
• Nhuận tràng (Laxatives).
• Giảm đau (Prosecretory & Analgesic Agent).

Kết luận

Hội chứng ruột kích thích là một căn bệnh khá phổ biến. Tuy nhiên, điều quan trọng là phát hiện và chữa trị bệnh kịp thời để tránh những biến chứng nguy hiểm đến tính mạng. Để điều trị hội chứng ruột kích thích, bạn cần tuân thủ chế độ ăn uống đúng cách, thay đổi lối sống và tập thể dục đều đặn. Nếu cần thiết, thuố giảm đau và thuốc chống co thắt ruột có thể được sử dụng để giảm triệu chứng. Chúng tôi hy vọng với những thông tin này, bạn sẽ nắm được cách điều trị hội chứng ruột kích thích tốt nhất và sớm phục hồi sức khỏe.